Jak od najmłodszych lat skutecznie zachęcać dzieci do aktywności fizycznej? Co wpływa na motywację młodych do ćwiczeń? Maureen Weiss proponuje praktyczne rady dla rodziców i trenerów wzmacniające wewnętrzne źródła motywacji tj. poczucie własnej skuteczności oraz zewnętrzne źródła motywacji – informacji zwrotnych i wzmocnień od rodziców, nauczycieli i trenerów, a także ocen kolegów i porównań z rówieśnikami.
Jakie korzyści będzie miało moje dziecko z uprawiania sportu? Aktywność fizyczna pozwala młodemu człowiekowi budować pewność siebie, wzmacniać samodyscyplinę, uczy sposobów radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Podnosi także wydajność organizmu i jego odporność. Sport nie tylko wzmacnia organizm, ale pozwala również rozwijać relacje interpersonalne. Umiejętności będące wynikiem uprawiania sportu pozwalają dziecku śmielej realizować swoje plany w przyszłości i osiągać wyznaczone cele z większą skutecznością.
Jak podaje Maureen Weiss z University of Virginia, jednym z czynników, jakie wpływają na motywację dzieci do aktywności fizycznej jest postrzeganie własnych zdolności fizycznych, zwłaszcza u nastolatków. Młodzież, która zgłasza silniejsze przekonanie o posiadaniu wysoce rozwiniętych kompetencji fizycznych, bardziej cieszy się aktywnością i utrzymuje zaangażowanie w realizacji sportowej pasji. Nasuwa się jednak proste i logiczne pytanie: na jakiej podstawie dziecko może dokonać samooceny własnych kompetencji fizycznych?
To, z jakich źródeł informacji o sobie dziecko korzysta, w dużej mierze uwarunkowane jest jego wiekiem. Jak dowodzą badania, dzieci w wieku 5-9 lat będą swoją ocenę kompetencji budować na podstawie reakcji rodziców, co do skuteczności opanowania przez siebie prostych czynności (pierwszy gol, dobra obrona, skuteczne zagranie). Grupa dzieci w wieku szkolnym znacznie częściej korzysta z porównań do rówieśników i opinii trenera. Natomiast nastolatkowie swoją samoocenę kompetencji fizycznych będą formułować na podstawie ocen rówieśniczych i efektywności meczowej (statystyki, puchary, rankingi).
Kolejnym czynnikiem, który według badaczy ma ogromne znaczenie, jest radość z samego uprawiania sportu: dobra zabawa, która towarzyszy uprawianiu wybranej dyscypliny. Jak dowodzą badania, źródłami radości są głównie pozytywne interakcje społeczne, wsparcie i zaangażowanie rodziców, trenerów i rówieśników oraz satysfakcja z ciekawie spędzonego czasu. Warto wspomnieć, że ten czynnik najbardziej oddziałuje na dzieci do 14 roku życia. Natomiast w późniejszych etapach mimo, że słabiej motywuje, to jest on niezbędnym elementem poczucia satysfakcji, zaangażowania i przede wszystkim umiejętnego radzenia sobie ze stresem.
Weiss ułożyła dekalog wskazówek dla rodziców i trenerów pomagający im wspierać dziecko w motywacji do aktywności fizycznej.
1. Przekazuj dziecku praktyczne umiejętności. Nie zapominaj, że w osiąganiu celu najważniejszy jest proces.
2. Szukaj najlepszych rozwiązań. Bądź kreatywny w sposobach nauczania. Dostosuj je do poziomu możliwości dziecka.
3. Uwzględnij indywidualność dziecka. W swoich planach i założeniach bądź realistą. Poznaj dziecko i jego możliwości, zanim wyjdziesz z oczekiwaniami.
4. Pokaż i wytłumacz. Pokaż dziecku, że jesteś z nim w działaniu, a nie tylko stoisz obok i patrzysz. Zaprezentowanie wykonania jakiegoś działania skutecznie wpływa na uczenie się.
5. Wzmacniaj pozytywnie, buduj konstruktywną informacje zwrotną, zapewniaj wyzwania.
6. Zapewnij bezpieczeństwo emocjonalne. Podkreślaj, że błędy są procesem uczenia się i doskonalenia umiejętności. Okazuj empatię.
7. Staraj się udzielać krótkich i prostych wskazówek. Pozwól na samodzielność w działaniu zawsze wtedy, kiedy to możliwe.
8. Zarażaj entuzjazmem, uśmiechem. Uwalniaj pozytywne emocje.
9. Buduj charakter. Stawiaj wyzwania, pokazuj drogi do rozwiązania trudności, ale nie wyręczaj.
10. Pozwól dzieciom na podejmowanie decyzji. Angażuj dzieci w ten proces, zadawaj pytania i słuchaj, co mają do powiedzenia.
Z praktycznego punktu widzenia najważniejsze jest to, co łączy wszystkie motywujące do aktywności fizycznej czynniki: sieć wsparcia społecznego w postaci rodziców, trenerów i rówieśników. Rola środowiska jest tu kluczowa: ważne jest nie tylko świętowanie sukcesów czy wspólne przeżywanie przegranych meczów, ale cały proces towarzyszenia młodym sportowcom w przygotowaniach czy treningu do ważnego występu. Skutecznym sposobem zwiększonej motywacji do ćwiczeń może być nie tylko sama obecność ale również powrót z treningu wypełniony rozmową lub wspólna jazda rowerem.
(C) Zdjęcie unsplash.com
Pannekoek, L., Piek, J. P., & Hagger, M. S. (2013). Motivation for physical activity in children: A moving matter in need for study. Human Movement Science, 32(5), 1097–1115. https://doi.org/10.1016/j.humov.2013.08.004
Weiss, M. R. (2000). Motivating Kids in Physical Activity. Research Digest, 3(11): 1-8.
