Pierwsze wielokomórkowce?

Skamieniałości domniemanych organizmów wielkości od 1 do 12 cm odkryli w Gabonie geolodzy. Nie byłoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie to, że pochodzą one ze skał sprzed 2,1 mld lat.

Zdaniem międzynarodowego zespołu 21 naukowców, który badał skamieniałości, są one prawdopodobnie najstarszymi znanymi przykładami organizmów wielokomórkowych. Jest to twierdzenie odważne, gdyż najstarsze mocne dowody istnienia takich stworzeń są o około 1,5 mld lat młodsze.

Badacze zakładają, że organizmy te mogły powstać w związku z pojawieniem się tlenu (tzw. wielka katastrofa tlenowa sprzed 2,45-2,32 mld lat). Badania geochemiczne skał, w których je znaleziono wskazują, że żyły w osadach na dnie zbiornika wypełnionego natlenioną wodą.

Niektóre polskie media komentując odkrycie piszą, że „wielokomórkowce istnieją co najmniej 1,5 miliarda lat dłużej, niż dotychczas obliczano” („Rzeczpospolita”) oraz, że jest to odkrycie, „które burzy dotychczasowe teorie na temat rozwoju życia na ziemi” (RMF/Interia). Są to jednak twierdzenia mocno na wyrost.

Po pierwsze nie wszyscy naukowcy są przekonani co do tego, że gabońskie znalezisko, to rzeczywiście wielokomórkowce, a nawet organizmy. W rozmowie z „Nature” paleontolog Adolf Seilacher z Uniwersytetu Yale powiedział, że mogą to być pseudoskamieniałości, czyli twory geologiczne przypominające skamieniałości (w tym wypadku skupiska pirytu o różnych kształtach). Seilacher w 1998 r. sam ogłosił odkrycie wielokomórkowych organizmów sprzed 1,1 mld lat. Jednak potem doszedł do wniosku, że są to pseudoskamieniałości.

Sami badacze skamieniałości z Gabonu nie wykluczają, że mogą to być zaawansowane kolonie bakterii, które nauczyły się komunikować, co pozwoliło im tworzyć skomplikowane kształty. Jednak z paru powodów bardziej optują za hipotezą o organizmach wielokomórkowych.

Po drugie, nawet jeśli są to wielokomórkowce, to nie ma żadnych dowodów na to, że odkryte skamieniałości mają cokolwiek wspólnego z wielokomórkowymi istotami, które pojawiły się podczas tzw. eksplozji kambryjskiej około 542 mln lat temu. Wielokomórkowce sprzed ponad 2 mld lat mogły bowiem istnieć tylko przez pewien czas, a potem wyginąć i wielokomórkowość musiała być „wynaleziona” jeszcze raz.

 Po trzecie, podejrzenia, że początki organizmów wielokomórkowych są dużo wcześniejsze, niż okres tzw. rewolucji kambryjskiej, nie są niczym nowym. Najbardziej mocnym argumentem są tutaj skamieniałości organizmów zwanych Grypania spiralis, które mają nawet 2,1 mld lat, czyli dorównują tym z Gabonu. Zdaniem wielu badaczy były to wielokomórkowce, ale równie dobrze mogły to być tylko kolonie bakterii albo gigantyczne jednokomórkowce.

Podobne wątpliwości, jak wyżej przedstawione, budzą wszystkie odkrywane dotąd domniemane skamieniałości takich prastarych organizmów. Wynika to w głównej mierze z samej budowy pierwszych organizmów. Nie miały one bowiem szkieletów, pancerzyków, zębów i innych twardych części ciała, które zostawiają dość czytelne skamieniałości. Po wczesnych wielokomórkowcach pozostają zazwyczaj trudne do zauważenia plamy w skałach. Już sama identyfikacja takich plam jako organizmów nie jest prosta, a co dopiero ustalanie w oparciu o nie cech dawnych istot.

Z tych powodów nasza wiedza o organizmach sprzed wielu setek milionów lat wciąż jest mikroskopijna i najpewniej jeszcze bardzo długo taką będzie.