Starość czy świadomość upływającego czasu?

By: Janet Ramsden

Większość badań nad „efektem pozytywności”, czyli preferencją bodźców pozytywnych u osób starszych związaną z postrzeganiem czasu, opierała się na porównaniu naturalnie występujących grup wiekowych: młodsi vs. starsi. Niestety taki dobór grup nie pozwalał na odróżnienie, który z czynników, wiek czy perspektywa czasowa, ma wpływ na preferencję pozytywności. Wśród badaczy, którzy postanowili zająć się tym tematem znaleźli się polscy naukowcy pod przewodnictwem profesora J. B. Nezleka, którzy swój eksperyment opublikowali na łamach Psychological Reports: Mental & Physical Health. Wyniki ich badania pokazały, że ograniczenie perspektywy czasowej u osób młodych wywołuje efekt pozytywności, co tym samym wskazuje na znaczenie sposobu postrzegania czasu, a nie wieku, w preferencji bodźców pozytywnych.

Metaanaliza 100 badań (Reed, et al .2014) pokazała, że osoby starsze wykazują znaczną poznawczą preferencję w stosunku do bodźców pozytywnych vs. negatywnych (efekt pozytywności), podczas gdy młodzi wprost przeciwnie. Zjawisko to tłumaczy teoria selektywności socjoemocjonalnej (Carstensen, Isaacowitz, & Charles, 1999), według której ważne jest to jak postrzegamy czas i swoją przyszłość. Jeśli nasza perspektywa czasowa nie jest niczym ograniczona możemy snuć plany i podejmować aktywności, które przyniosą nam korzyści nawet w odległym czasie. Jeżeli natomiast naszą przyszłość coś ogranicza to skupiamy się na teraźniejszości i na tym co możemy osiągnąć w danym momencie. Dlatego osoby starsze, których przyszłość jest już ograniczona śmiercią czy chorobami mogą skupiać się na bodźcach pozytywnych, które wpływają na ich dobre samopoczucie w teraźniejszości.

Jednakże, wiele badań poświęconych efektowi pozytywności opiera się na porównaniu naturalnych grup wyznaczonych przez wiek osób badanych: młodsi vs starsi. Wadą tego rozwiązania jest brak możliwości oddzielenia od siebie dwóch czynników, które mogą wpływać na odbiór bodźców emocjonalnych: wieku i postrzegania przyszłości, gdyż osoby młodsze i starsze mają już obraną pewną perspektywę czasu, charakterystyczną dla ich wieku.

Niektórzy badacze postanowili więc wprowadzić manipulację do typowego schematu międzygrupowego (wiekowego) mającą na celu zmianę postrzegania przyszłości. W badaniu Kellough and Knight (2012) zmiana perspektywy przyszłości na nieograniczoną zredukowała efekt pozytywności u starszych dorosłych, podczas gdy ograniczenie perspektywy czasu nie wywołało tego efektu u młodszych dorosłych. W kolejnym badaniu Fung, Carstensen, and Lutz (1999) okazało się, że starsi dorośli, u których wywołano nieograniczoną perspektywę czasową, preferowali kontakty społeczne z nowymi osobami (vs już sobie znanymi, czyli inwestowali w przyszłość i nowych znajomych), w porównaniu do starszych dorosłych, u których nie zastosowano manipulacji. U młodszych dorosłych manipulacja nie wywołała żadnych efektów.

Polski zespół badaczy pod opieką profesora Johna B. Nezlek (Cypryańska, M., Krejtz, I., Jaskolowska, A. Kulawik, A. Zukowska, A., Golec de Zavala, A., Niewiarowski, J., & Nezlek, J. B. , 2014) również postanowił zająć się tym zagadnieniem, przeprowadzając badanie z udziałem 66 młodych osób. Eksperymentatorzy wprowadzili manipulację perspektywą czasową, która polegała na tym, że badani mieli sobie wyobrazić, że ich życie skończy się za 3 lata. Niektórzy badani mieli pomyśleć co zamierzają zrobić przez te 3 lata (skupienie się na życiu), inni mieli się skupić na fakcie, że za 3 lata umrą (skupienie się na śmierci). Następnie wszyscy uczestnicy oglądali 20 par twarzy (w różnych konfiguracjach) wyrażających różne emocje: radość, smutek, strach, złość i wstręt. W tym czasie badacze rejestrowali (eye-tracking) ile uwagi osoby poświęcały każdej z pokazywanych twarzy. Okazało się, że u badanych w warunkach eksperymentalnych wystąpił efekt pozytywności (w porównaniu do warunku kontrolnego) oraz efekt ten był słabszy w odniesieniu do manipulacji mającej na celu skupienie się na śmierci (vs skupienie na życiu).

Wynik ten wspiera twierdzenie, że sama zmiana perspektywy dotyczącej przyszłości przekłada się na zmianę motywacji do podejmowania różnych działań. Eksperyment pokazuje więc, że badanie naturalnie istniejących grup zwiększa trafność zewnętrzną, ale jednocześnie może osłabić trafność wewnętrzną, gdyż uniemożliwia rozdzielenie czynników mogących mieć wpływ na występujące różnice międzygrupowe.

Więcej informacji:
(C) Zdjęcie Janet Ramsden
Cypryańska, M., Krejtz, I., Jaskolowska, A. Kulawik, A. Zukowska, A., Golec de Zavala, A., Niewiarowski, J., & Nezlek, J. B. (2014). An experimental study of the influence of limited time perspective on positivity effects among young adults using eye-tracking. Psychological Reports: Mental & Physical Health, 115, 3, 813-827.

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
One comment
  1. nieco mętne. nie bardzo wiem jak wyskalowano wyniki eye tracking, czyli co uznano za “nastawienie pozytywne” a co za versus… jeśli jednak było to coś na kształt “badania” które na podstawie eyetrackingu “udowodniło” że faceci to seksistowskie świnie, to mamy do czynienia, z hucpą nie z nauką.

Comments are closed.

Related Posts
Czytaj dalej

Dotyk emocji

Dotyk może nieść z sobą o wiele więcej informacji, niż się nam dotychczas wydawało. Dotykając nieznajomej osoby w…